Συνέντευξη στη Νάντια Μάντεση από το τεύχος 0 της Κιουρί@ς.
Η συνέντευξη δημοσιοποιήθηκε ηλεκτρονικά για πρώτη φορά στο The Press Project.
Η Κ.[1] είναι 30 ετών, αφγανικής καταγωγής, πρόσφυγας από το Ιράν και τα τελευταία δύο χρόνια μένει στο City Plaza. Ήρθε από το Ιράν με τον άντρα της, τον αδερφό της, και τους δυο της γιούς, 11 και 5 ετών. Έχει γεννηθεί στην Τεχεράνη, όπου ζούσε μέχρι πριν 2 χρόνια. Ο άντρας της βρίσκεται σήμερα στην Γερμανία και έτσι η Κ. είναι στην Αθήνα με τους γιούς της. Ένα απόγευμα του Απριλίου μίλησα μαζί της, προκειμένου να μάθω για την εμπειρία της ως πρόσφυγα και ως γυναίκα, στην Ελλάδα και στο Ιράν, και για τις προκλήσεις και τα προβλήματα της διαβίωσης στην Ελλάδα.
@:Πώς ήταν η ζωή σου στο Ιράν; Σε τι νομικό καθεστώς ζούσες;
Κ: Το Ιράν δεν αναγνωρίζει τους Αφγανούς ως πρόσφυγες και είμαστε αναγκασμένοι να ζούμε είτε χωρίς χαρτιά, με τη συνεχή απειλή της απέλασης είτε με προσωρινές άδειες διαμονής. Κατά συνέπεια δεν έχουμε κοινωνικά δικαιώματα, ασφάλιση, άδεια εργασίας, έχουμε περιορισμένη πρόσβαση στην εκπαίδευση και την υγεία. Είναι ενδεικτικό, ότι τα απολυτήρια του σχολείου γράφουν αναφορικά με την καταγωγή μας «Χώρα: Αφγανιστάν, Πόλη: Αφγανιστάν…». Γεννήθηκα στο Ιράν αλλά δεν έχω κανένα έγγραφο που να το λέει, πράγμα που ισχύει για όλους τους Αφγανούς. Εγώ είχα μια ετήσια άδεια διαμονής, ωστόσο ο άντρας μου δεν είχε καθόλου χαρτιά, πράγμα που καθιστούσε τη θέση του επισφαλέστερη. Βρισκόμαστε στη γκρίζα ζώνη, μεταξύ δυο κρατών. Προσωπικά δε μπορώ να αναγνωρίσω τον εαυτό μου ούτε σαν Ιρανή ούτε σαν Αφγανή.
@: Άρα έμενες στην Τεχεράνη όλη σου την ζωή μέχρι που αποφάσισες να έρθεις εδώ. Τι σε έκανε να πάρεις την απόφαση να φύγεις;
Κ: Πέρα από τις δυσκολίες που συνεπάγεται το νομικό καθεστώς μας και η μεταχείριση από το Ιρανικό Κράτος, ένιωθα εγκλωβισμένη από την κοινωνική συνθήκη που επικρατούσε. Στην αφγανική κοινότητα του Ιράν, οι απαιτήσεις από τις γυναίκες ως συζύγους είναι εξαιρετικά καταπιεστικές. Κατ’αρχάς ήμουν αναγκασμένη να διαμένω μαζί με την οικογένεια του συζύγου μου, οι οποίοι ήλεγχαν την προσωπική μου ζωή. Παραδείγματος χάριν, δε μου επέτρεπαν να σπουδάσω. Προφανώς το νομικό καθεστώς επέτεινε αυτή τους τη δυνατότητα να με αποτρέψουν, καθώς δεν είχα οικονομική αυτοτέλεια. Άλλωστε, ακόμη και για να εργαστώ, έπρεπε να είναι σύμφωνη και η οικογένεια του συζύγου μου. Όφειλα να τους σέβομαι και να τους υπακούω, σύμφωνα με την αυστηρή ηθική που είναι κυρίαρχη στην κοινότητά μας. Και δεν τους είπα τίποτα για δέκα ολόκληρα χρόνια. Τους σεβόμουν, τους άκουγα και προσπαθούσα να κάνω ό,τι ήθελαν. Αλλά από την άλλη ήθελα την αυτονομία μου.
@: Αυτή ήταν η προσωπική σου κατάσταση ή είναι γενικό στην Αφγανική κοινότητα στο Ιράν;
Κ: Είναι γενικό, δεν ήμουν μόνο εγώ έτσι. Οι γυναίκες από τη χώρα μου στο Ιράν ζουν στην πλειοψηφία τους έτσι. Όταν έφυγα, δεν με αποχαιρέτησαν. Μου είπαν αν επιλέξεις να φύγεις, φεύγεις για πάντα, δε μπορείς να γυρίσεις πίσω. Αλλά δεν ένιωθα αδύναμη, ένιωθα δυνατή και ήθελα να το κάνω.
@: Και πώς ήταν όταν ήρθες στην Ελλάδα;
Κ: Οι πρώτοι μήνες ήταν πολύ δύσκολοι. Πρώτα φτάσαμε στη Χίο και μετά πήγαμε στο Ελληνικό. Το ταξίδι μας από το Ιράν στην Ελλάδα κράτησε 12 μέρες και δύο μέρες αφού φτάσαμε στη Χίο, έκλεισαν τα σύνορα, βάσει της ευρωτουρκικής συμφωνίας. Πήγαμε στον καταυλισμό στο Ελληνικό, όπου η κατάσταση ήταν πολύ δύσκολη. Ήταν πολύ βρόμικος και γεμάτος κόσμο. Ο άντρας μου συνεχώς παραπονιόταν και με κατηγορούσε ότι εγώ ήμουν υπεύθυνη για όλα αυτά, ενώ ήθελε να γυρίσει πίσω. Αλλά δε μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα. Μετά πήγαμε να μείνουμε στην κατάληψη City Plaza, όπου μένω μέχρι σήμερα, και ήμασταν ανάμεσα στις πρώτες οικογένειες που εγκαταστάθηκαν. Ωστόσο, η κατάστασή μας ήταν πολύ δύσκολη, καθώς βρισκόμασταν τέσσερις άνθρωποι χωρίς λεφτά, και συνεπώς χωρίς τη δυνατότητα να συνεχίσουμε, παράνομα πλέον, προς την Ευρώπη. Εκτος των άλλων, αν αποφασίζαμε να γυρίσουμε πίσω οι ελληνικές αρχές θα μας απέλαυναν στο Αφγανιστάν (!), παρά το γεγονός ότι δεν έχουμε κανένα δίκτυο εκεί, και θα ήμασταν υποχρεώμενοι να εισέλθουμε παράνομα στο Ιράν. Είχαμε κολλήσει εδώ δε μπορούσαμε να πάμε πουθενά.
Ήταν πολύ δύσκολα για μένα, αισθανόμουν πολύ μόνη εκείνη την περίοδο. Προσπάθησα να μάθω Αγγλικά και Ελληνικά, τα οποία δε γνώριζα καθόλου, για 8 μήνες, αλλά λόγω της γενικότερης επισφαλούς συνθήκης, μου ήταν πολύ δύσκολο και σταμάτησα. Ο σύζυγός μου δεν έκανε τίποτα άλλο παρά να παραπονιέται, δεν ήταν καθόλου υποστηρικτικός. Προφανώς δεν είχα καμιά υποστήριξη ούτε από το οικογενειακό μας δίκτυο στην Τεχεράνη, καθώς με κατηγορούσαν για την απόφαση μου να εγκαταλείψουμε τη χώρα. Η μάνα του συζύγου μου προσφέρθηκε να μας δώσει λεφτά να περάσουμε παράνομα τα σύνορα από το Αφγανιστάν στο Ιράν. Αλλά είπα «ποτέ»! Από τη στιγμή που έφτασα εδώ θα το παλέψω. Θα μείνω εδώ και θα προσπαθήσω να χτίσω μια νέα ζωή. Μετά από αυτό έκλεισα το κινητό μου για οχτώ μήνες, για να μην έχω καμιά επαφή μαζί τους.
@: Πλέον όμως μιλάς αγγλικά[2].
Κ: Έμαθα μόνη μου. Στην αρχή, όταν ήρθα εδώ, είχα ψυχολογικό πρόβλημα. Στην κατάληψη γίνονταν μαθήματα αγγλικών, αλλά δε μπορούσα να κάτσω στην καρέκλα, να συγκεντρωθώ και να ακούσω τους διδάσκοντες. Οπότε προσπάθησα να μάθω μόνη μου, και λίγο αργότερα επέστρεψα στα μαθήματα. Οι αλληλέγγυοι στο City Plaza με βοήθησαν επίσης πολύ. Τους ζήτησα να συνομιλούν μαζί μου στα αγγλικά για εξάσκηση και με βοήθησαν πολύ στην αρχή.
@: Η οικογενειακή σας ζωή πώς επηρεάστηκε;
Κ: Κοίτα στη ζωή μου νιώθω αρκετά μόνη. Ο άντρας μου δεν έχει κάποια επίδραση στη ζωή μου. Γιατί δεν προσπάθησε να με καταλάβει και να με στηρίξει. Όταν πρωτοήρθαμε εδώ ήταν πολύ δύσκολα και δεν ήταν καθόλου υποστηρικτικός. Συνεχώς με ρωτούσε: «Γιατί με έφερες εδώ;», και ποτέ δε προσπάθησε να δει τα πράγματα και από τη δική μου πλευρά. Και αυτό συμβαίνει σε πολλές γυναίκες πρόσφυγες στην Ελλάδα. Αντίθετα με την κοινή αντίληψη, οι γυναίκες προσπαθούν να βρουν μια λύση στα συνεχή προβλήματα που εμφανίζονται και όχι οι άντρες. Για παράδειγμα στα ζητήματα οικογενειακής οικονομικής διαχείρισης, εγώ είχα αναλάβει να δανειστώ χρήματα και να κάνω τις συνενοήσεις με τους διακινητές για το ταξίδι. Τέλος, ακόμη και για τον οικογενειακό προγραμματισμό, ενώ οι άντρες γνωρίζουν την επισφαλή θέση στην οποία βρίσκονται αυτοί και οι οικογένειές τους, βλέπω συνεχώς έγκυες γυναίκες, οι οποίες δεν επιθυμούν να κάνουν άλλα παιδιά. Οι γυναίκες αυτές δικαιολογούν τους άνδρες τους με την πρόφαση ότι έχουν ελλιπή ενημέρωση για την αντισύλληψη. Ωστόσο πιστεύω ότι είναι απλώς μια δικαιολογία για την ανευθυνότητά τους.
@: Πώς είναι εδώ τώρα; Έχεις υποστήριξη από το κράτος, φίλους κλπ;
Κ: Για μια γυναίκα μόνη στην Ελλάδα είναι δύσκολα. Για τους πρόσφυγες που έρχονται εδώ, η Ελλάδα είναι το σημείο εκκίνησης για κάπου αλλού. Για μένα δεν είναι ακριβώς έτσι. Κοιτάω το μέλλον. Πρέπει να σπουδάσω, τα παιδιά μου πρέπει να σπουδάσουν. Ο άντρας μου έχει μειωμένη νοητική ικανότητα. Δεν είχε δουλειά. Και ναι, μπορείς να ζεις, για λίγο, με τα λεφτά που σου δίνει το κράτος, αλλά δεν γίνεται να ζεις για πάντα έτσι. Όταν είσαι κάτω χρειάζεσαι στήριξη, κάποιον να σε βοηθήσει να σηκωθείς. Στο Ιράν ήμασταν σε μια μέτρια οικονομική κατάσταση, ούτε εξαθλιωμένοι, αλλά ούτε και πλούσιοι. Αλλά όταν ο πατέρας μου αντιμετώπισε ένα σοβαρό πρόβλημα, δεν είχε κανένα να τον βοηθήσει. Και για μένα εδώ, που είμαι μια γυναίκα μόνη με δυο παιδιά, το κράτος δε με βοηθάει. Είμαι εδώ δυο χρόνια και δεν έχω σπίτι δικό μου ή ας πούμε δεν έχω χρεωστική κάρτα. Και πόσες γυναίκες μπορείς να βρεις σαν εμένα; Πολύ λίγες. Στις 1.000 θα βρεις τις 100 να δουλεύουν. Θέλω να εξελιχθώ, να μάθω πράγματα, είναι ένα πρόβλημα το οποίο μόνο εγώ μπορώ να λύσω. Το κράτος επηρεάζει τη ζωή σου, είναι αλήθεια, αλλά είναι και στο χέρι σου να κάνεις τα πράγματα καλύτερα. Για μένα είναι 80% τι κάνω εγώ, 10% τι κάνει η κυβέρνηση και 10% αν έχεις ένα περιβάλλον να σε στηρίζει.
@: Δουλεύεις, δηλαδή, τώρα εδώ στην Αθήνα;
Κ: Ναι, πέρυσι τον Απρίλιο βρήκα δουλειά. Άρχισα να δουλεύω σε μια ΜΚΟ ως διερμηνέας, και κυρίως ασχολούμαι με την ενημέρωση προσφύγων για θέματα υγείας. Πάμε στα νοσοκομεία και παρέχουμε πληροφορίες για ασθένειες, όπως την υπέρταση, προβλήματα της καρδιάς και το διαβήτη. Δίνουμε πληροφορίες στα Αγγλικά και τα Φαρσί. Έχουμε επίσης κλινική για εγκύους και δίνουμε πληροφορίες για την υγεία της μητέρας και του εμβρύου, την αντισύλληψη και άλλα.
@: Είπες ο άντρας σου είναι στη Γερμανία τώρα…
Κ: Ναι, τον έστειλα παράνομα. Ήταν πολύ δύσκολο δε θα το ξεχάσω ποτέ. Είκοσι μέρες προσπαθούσα. Είναι δύσκολο γιατί οι διακινητές εκμεταλλεύονται τις γυναίκες. Έβλεπαν ότι ο άντρας μου είχε πρόβλημα και θεωρούσαν ότι μπορούν να με κοροϊδέψουν και να με κλέψουν. Μου έλεγαν: Ο άντρας σου έφτασε στη Γερμανία, αλλά δε μπορούσα να το επιβεβαιώσω. Ήταν δύσκολο. Επίσης, λόγω της νοητικής του κατάστασης, ήταν υπ’ ευθύνη μου. Δεν καταλαβαίνει ο κόσμος ότι εγώ τον φροντίζω. Λένε αυτός είναι ο άντρας και αυτή η γυναίκα. Ήρθε εδώ μαζί μου χωρίς να το θέλει. Η μητέρα του μου έλεγε να πάρουμε διαζύγιο. Δεν ήθελα όμως. Από την άλλη, αν έφευγα μόνη από το σπίτι θα ήταν σαν να έπαιρνα διαζύγιο και θα έχανα τα παιδιά. Οι κανόνες και η θρησκεία καθορίζουν τις σχέσεις, θέτοντας ένα συντηρητικό πλαίσιο. Ξέρεις αυτός ο γάμος ήταν κανονισμένος. Οι οικογένειές μας τον συμφώνησαν. Εγώ δεν ήθελα, το έκανα παρά τη θέληση μου. Και μετά κατάλαβα ότι ήταν άρρωστος και δε μπορούσα να τον χωρίσω. Ακόμα και τώρα δε μπορώ να τον χωρίσω, το έχω υποσχεθεί στα παιδιά μας. Και στην αρχή όταν παραπονιόταν και φώναζε γιατί ήθελε να πάει πίσω, δεν του πήγαινα κόντρα, ούτε του απαντούσα, σκεφτόμουν μόνο τα παιδιά μου.
Για παράδειγμα· για έξι μήνες, κάθε μέρα είχα ένα τρομερό πονοκέφαλο, δεν ήθελα να βλέπω άνθρωπο, ξέρεις είχα αναπτύξει ψυχολογικό πρόβλημα. Ο μικρός μου γιος ήταν τότε τριών και όλο του έλεγα ότι θέλω να μένω μέσα στο δωμάτιο, ότι είμαι άρρωστη, και αυτός καθόταν μαζί μου όλη μέρα όλη εκείνη την περίοδο. Και τότε μια μέρα είπα στον εαυτό μου, «Τι κάνεις ; Τώρα είσαι εδώ και μπορείς να κάνεις ό,τι θες. Ένα μυαλό έχεις, δε γίνεται να το χάσεις και αυτό.». Και έτσι αποφάσισα να κάνω κάτι, προσπαθούσα να βγαίνω έξω με τα παιδιά, να γελάμε. Αν και δεν ήμουν καλά, προσπαθούσα να κρατάω τα παιδιά μου χαρούμενα. Γιατί όπως τότε στο Ιράν, έτσι και τώρα, δε θέλω να χάσω τα παιδιά μου. Γιατί ήρθα εδώ και για αυτά, για να έχουν ένα καλύτερο μέλλον.
@: Θυμάμαι τους πρώτους μήνες στο City Plaza φόραγες μαντίλα, αλλά όχι πια. Γιατί;
Κ: Στο Ιράν είμαστε υποχρεωμένες να φοράμε μαντίλα. Επίσης αν η αστυνομία σε δει να φοράς πολύ στενά ρούχα, δεν αντιδρούν πολύ καλά. Και στο Αφγανιστάν είναι πολύ αυστηροί με αυτά τα πράγματα. Οι Αφγανοί άντρες είναι πιο αυστηροί από τους Ιρανούς. Ναι τώρα δεν φοράω. Την έβγαλα μετά από ένα χρόνο που ήρθα εδώ. Γιατί σκέφτηκα ότι είμαι σε νέα χώρα τώρα, πρέπει να ταιριάξω, να γίνω μέρος του συνόλου και θεώρησα ότι έτσι θα είναι πιο εύκολο. Επίσης μια κοπέλα μου είπε ότι θα ήταν πιο ασφαλές αν δεν φοράω, για να μη δίνω στόχο στους φασίστες. Το σκέφτηκα και αυτό. Άλλωστε, υπάρχει ως ένα βαθμό κοινωνική προκατάληψη, στο δρόμο όταν σε βλέπουν με μαντίλα είναι αλλιώς.
Ωστόσο, σε μερικές μέρες είναι το Ραμαζάνι και νηστεύουμε. Πιστεύω και θέλω να το κάνω. Και αν με νοιάζει τι θα πει ο κόσμος, η προσφυγική κοινότητα, πρέπει να την ξαναβάλω για αυτό το μήνα. Γιατί αλλιώς θα πουν ότι δεν με νοιάζει για το Θεό και ότι δεν προσεύχομαι. Αλλά ο Θεός μου δεν είπε φόρα μαντίλα, είπε μην κλέψεις, μην βλάψεις τον διπλανό σου κλπ. Ο Θεός μου και τα πιστεύω μου είναι άσχετα με το αν φοράω μαντίλα. Αυτό είναι μεταξύ εμένα και του Θεού μου.
@: Πώς σου φαίνεται το City Plaza; Τι πιστεύεις για τη συμμετοχή στην κοινωνική και πολιτική ζωή του Plaza ; Γιατί η αλήθεια είναι δε συμμετέχουν πολλές γυναίκες…
Κ: Το City Plaza είναι σα δεύτερο σπίτι μου. Όταν ήρθα εδώ από το Ελληνικό, ένιωσα ότι είναι ένα ασφαλές μέρος. Εδώ οι άνθρωποι μας βοήθησαν πολύ. Έγραψαν σε έξι μήνες τα παιδιά στο σχολείο, διοργανώνουν δραστηριότητες για όλους. Είναι ένα θέμα η συμμετοχή των γυναικών. Ξέρεις οι γυναίκες που μένουν στο City Plaza εδώ δεν πάνε στο μπαρ, δεν πάνε μόνες τους στο πάρκο. Οι άντρες είναι ελεύθεροι να κάνουν ό,τι θέλουν αλλά οι γυναίκες όχι. Μια φορά, όταν ο άντρας μου ήταν ακόμα εδώ, μου είχε κάνει σκηνή επειδή μιλούσα με κάποιον στα Αγγλικά μπροστά του ή επειδή βαφόμουν. Νομίζω οι άντρες σκέφτονται έτσι. Έχω πολλές επαφές και στο City Plaza και στη γειτονιά και μιλάω με πολύ κόσμο. Σε κάποιον από το Αφγανιστάν δε θα άρεσε πολύ αυτό, επειδή ζουν πολύ με τους κανόνες. Έχει να κάνει με τον τρόπο σκέψης τους. Οι άντρες ακολουθούν τους κανόνες των πιο συντηρητικών. Και αυτή η κατάσταση συνεχίζεται γιατί τους σεβόμαστε και δεν κάνουμε κάτι. Ας πούμε με τα διαζύγια. Όλοι διαφωνούν με αυτά, ακόμα και αν ο άντρας χτυπάει τη γυναίκα. Λένε ότι καμία γυναίκα στην οικογένεια τόσα χρόνια δεν έχει πάρει διαζύγιο ακόμα, και αν την έδερνε ο άντρας της. Αλλά στο παρελθόν δεν είχαν τα μέσα και τη γνώση να το κάνουν. Τώρα, όμως, τα έχουμε και μπορούμε να το κάνουμε, αν θέλουμε.
*H Κατάληψη City Plaza λειτουργεί από τον Απρίλιο 2016, και βρίσκεται Αχαρνών 76 στην Αθήνα.
** Εικόνα κειμένου είναι το έργο της Έλενας Προβατά με τίτλο “Προς το Παρόν”, 2014, 120Χ145εκ.
[1] Για λόγους προστασίας της Κ. δεν αναγράφεται το όνομά της.
[2] Η συνέντευξη λαμβάνει χώρα στα αγγλικά.
