Σε μια περίοδο ιδιαίτερης όξυνσης της πατριαρχικής καταπίεσης, όπου τα περιστατικά έμφυλης βίας, βιασμών, ακόμα και γυναικοκτονιών έχουν γίνει κομμάτι μιας σκληρής καθημερινότητας, βρίσκεται σε εξέλιξη μια προσπάθεια αναθεώρησης του άρθρου 336 του Ποινικού Κώδικα που αφορά τον βιασμό, σε μια κατεύθυνση που μόνο θετική δε μπορεί να θεωρηθεί. Η επιχειρούμενη αναμόρφωση του συγκεκριμένου άρθρου εντάσσεται σε μια συνολική προσπάθεια αναθεώρησης του Ποινικού Κώδικα από την πλευρά της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και του Υπουργείου Διακαιοσύνης προς το συντηρητικότερο και ενάντια σε πάγιες διεκδικήσεις των κινημάτων των τελευταίων ετών.
Σύμφωνα με το άρθρο 336 ΠΚ, όπως ισχύει σήμερα, “οποιος με σωματική βία ή με απειλή σπουδαίου και άμεσου κινδύνου εξαναγκάζει άλλον σε συνουσία ή σε άλλη ασελγή πράξη ή σε ανοχή της τιμωρείται με κάθειρξη”. Με βάση την προτεινόμενη τροποποίηση, γίνεται ακόμη πιο δυσχερής η στοιχειοθέτηση και η απόδειξη του βιασμού, εφόσον όχι μόνο δεν προστίθεται ρητά ο παράγοντας της συναίνεσης, κατά πάγια απαίτηση του φεμινιστικού κινήματος, αλλά επιπλέον η απειλή του σπουδαίου και άμεσου κινδύνου συνδέεται αποκλειστικά με τον κίνδυνο κατά της ζωής και της σωματικής ακεραιότητας. Ουσιαστικά, αποκλείεται η απειλή άλλων έννομων αγαθών, όπως η τιμή και η υπόληψη, ως βάση για τη στοιχειοθέτηση του εγκλήματος του βιασμού. Μάλιστα, η τροποποίηση πέρα από πισωγύρισμα σε σχέση με το ισχύον πλαίσιο, έρχεται και σε αντίθεση με την Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, την οποία η Ελλάδα έχει ενσωματώσει στην εσωτερική της νομοθεσία ήδη από το 2018, και η οποία δημιουργεί ένα ικανοποιητικό θεσμικό πλαίσιο συνδέοντας τον βιασμό με την απουσία συναίνεσης.
Στην Ελλάδα, αλλά και σε όλο τον κόσμο, η νομοθετική κατοχύρωση πάγιων αιτημάτων του φεμινιστικού κινήματος (δικαίωμα στην άμβλωση, αναγνώριση βιασμού εντός γάμου/ συμβίωσης κλπ) αποτελούσε πάντα αποτέλεσμα μακροχρόνιων και επίπονων αγώνων. Στο σημείο που βρισκόμαστε σήμερα, όχι μόνο δεν εμβαθύνεται η θεσμική κατοχύρωση τέτοιων αιτημάτων, αλλά οδηγούμαστε στον περιορισμό της υπάρχουσας θεσμικής προστασίας. Προτείνεται αναθεώρηση του ποινικού κώδικα προς μια περαιτέρω αντιδραστική κατεύθυνση, εφόσον η πρόταση του Υπουργείου βρίσκεται ένα βήμα πίσω από τον ήδη ελλιπή ορισμό που υπήρχε μέχρι τώρα για τον βιασμό.
Το κράτος επιδεικνύει την στράτευσή του στη διατήρηση του καθεστώτος έμφυλης βίας, ως πυλώνα της πατριαρχίας, καθώς αποτυγχάνει να συμμορφωθεί ακόμη και με φιλελεύθερες διεθνείς συμβάσεις, όπως η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Η συγκεκριμένη Σύμβαση αναγνωρίζει τη βία κατά των γυναικών ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ως μορφή διακρίσεων, υποχρεώνει τις χώρες να αναπτύξουν μηχανισμούς πρόληψης της βίας, προστασίας των θυμάτων και δίωξης των δραστών, ενώ αναγνωρίζει ρητά το βιασμό ως όλες τις σεξουαλικές πράξεις που τελούνται χωρίς συναίνεση.
Το σημερινό νομικό πλαίσιο καλύπτει ένα μικρό εύρος περιπτώσεων βιασμών. Εξακολουθεί με τον υπάρχοντα νόμο να ορίζεται ο βιασμός με βάση τη χρήση βίας ή την απειλή άμεσου ή σπουδαίου κινδύνου, με αποτέλεσμα να μπορεί να στοιχειοθετηθεί βιασμός κυρίως σε περιπτώσεις απειλής της ζωής και της σωματικής ακεραιότητας. Αυτή η τοποθέτηση είναι μεθοδολογικά διαφορετική από την αντίληψη που λέει ότι δεν είναι αποδεκτός κανένας άλλος ορισμός βιασμού εκτός από εκείνον που περιστρέφεται γύρω από την έννοια της συναίνεσης. Μορφές βίας όπως η ψυχολογική, περιπτώσεις ψυχολογικού εξαναγκασμού σε εργασιακούς χώρους και εντός του γάμου, περιπτώσεις χρηστών ουσιών που υφίστανται σεξουαλική βία χωρίς ελεύθερη βούληση-συγκατάθεση, είναι περιπτώσεις που αποκλείονται, καθώς στην πλειοψηφία δεν αναγνωρίζονται σήμερα ως περιστατικά βιασμών,πράγμα που πρέπει να αλλάξει. Η συγκεκριμένη προτεινόμενη αναθεώρηση ενισχύει ολοένα περισσότερο το στίγμα της καταγγελίας και την κουλτούρα του βιασμού. Δυσχεραίνεται ακόμα περισσότερο τη διαδικασία απόδειξης του βιασμού και, έτσι, γυναίκες, μετανάστριες, προσφύγισσες, ΛΟΑΤΚΙ άτομα που είναι πολλαπλά καταπιεσμένα, δεν έχουν δυνατότητα νομικής προστασίας και υποστήριξης.
- Η επιχειρούμενη αναθεώρηση του άρθρου 336 του Ποινικού Κώδικα θα πρέπει να αποσυρθεί άμεσα, χωρίς προσχηματικές διαβουλεύσεις και διαλόγους.
- Μόνη αποδεκτή τροποποίηση είναι η σύνδεση του βιασμού με τη απουσία συναίνεσης.
- Το Σάββατο 18/05, στις 12:00, στηρίζουμε και συμμετέχουμε στην Πανελλαδική Ημέρα Δράσης για την απόσυρση της προτεινόμενης αναθεώρησης του άρθρου 336 του Ποινικού Κώδικα και τον εκ νέου νομοθετικό ορισμό του βιασμού στη βάση της απουσίας συναίνεσης.
